هورمون کورتیزول یا استرس یکی از هورمون های استروئیدی است که از غده فوق کلیوی ترشح می شود. غده فوق کلیوی همانطور که از نام آن پیداست در بالای کلیه قرار دارد و اگر این هورمون ترشح نشود فرد قادر به ادامه حیات نیست. هورمون کورتیزول یک هورمون حیاتی در بدن می باشد که در تنظیم سوخت و ساز ، بیماری فشار خون به واسطه اینکه آب و نمک را تنظیم می کند را برعهده دارد. همچنین در زنان هنگام بارداری بر تکامل جنین بسیار موثر است، به حافظه و یادگیری کمک می کند. به طور کلی هورمونی است که به کارکرد کلی بدن کمک بسیاری می کند. این هورمون در زمان عصبانیت، خوشحالی، افسردگی ، ناراحتی و ترس فشار را بالا می برد، عروق را باز می کند، قند و ضربان قلب را بالا می برد و کمک می کند تا فرد بتواند در مواجهه با استرس خود را آماده کند.
زمانی که بدن در شرایط استرس زا قرار می گیرد و تحت فشار، ترس و یا با تهدیدی مواجه می شود سطح این هورمون بالا می رود و زمانی که سطح این هورمون بالا رود بدن در حالت آماده باش قرار می گیرد. آزاد شدن این هورمون به نوع شرایطی که فرد در آن موقعیت قرار گرفته کمک بسیاری می کند. سطح این هورمون در بدن زمانی که فرد از خواب بیدار می شود بسیار بالاست و باعث می شود فردی انرژی زیادی داشته باشد.
مشکلاتی ناشی از ترشح بالای این هورمون
- سیستم ایمنی بدن فرد دچار مشکل می شود و باعث می شود سرماخوردگی های مکرر و بیماری هایی که با سیستم ایمنی بدن مرتبط است را داشته باشد.
- مشکلات قلبی، پوکی استخوان، چاقی های موضعی مانند تجمع چربی در اطراف شکم، کمر، پشت کمر و سینه که معمولا در افرادی وزن بالایی ندارند، ایجاد می شود .
- در حافظه تاثیر زیادی دارد اگر فرد در شرایط پر تنش و تحت فشار باشد و استرس های زیاد را تحمل کند و این انرژی ها تخلیه نشود باعث می شود در حافظه وی اختلال ایجاد کند و اثرات سوء داشته باشد که موجب فراموشی می شود.
اگر استرس مدیریت و درمان نشود باعث می شود مشکلات و بیماری های بزرگ تری در بدن ایجاد می شود و در راستای همین مسله همچنان استرس در بدن بالا می رود و این سیکل معیوب مدام تکرار می شود.
عوارض ناشی از مصرف خوراکی هورمون کورتیزول
این دارو در قالب قرص کورتون و دگزامتازون مصرف می شود و اگر بی مورد، به مدت طولانی و بدون تجویز پزشک مصرف شود می تواند بسیار مشکل ساز باشد. از جمله بیماری هایی که در اثر مصرف زیاد این داروها ایجاد می شود: اختلال حافظه، اضافه وزن، فراموشی، اختلال سیستم ایمنی در برابر عفونت ها و بیماری ها می باشد و می تواند روی استخوان ها تاثیر منفی بگذارد و باعث پوکی استخوان شود. دگزامتازون یک نوع کورتیزول سنتتیک صنعتی می باشد که توسط کارخانجات ساخته می شود و دقیقا مانند هورمون کورتیزول عمل می کند و اگر بی مورد مصرف شود عوارضی مانند بالارفتن فشار و چربی خون و انواع دیابت را ایجاد می کند .
به طور مثال اگر قطره چشمی یا قرص حاوی هورمون کورتیزول بی مورد و طولانی مدت مصرف شود باعث آب مروارید یا مروارید سیاه می شود. اگر در قالب پماد در پوست استفاده شود باعث ایجاد عارضه پوستی مانند نازکی پوست و عفونت های قارچی یا تشکیل موهای زائد در صورت یا بدن شود همچنین قطع ناگهانی این دارو می تواند بسیار خطرناک باشد.
مدیریت استرس
گاهی اوقات در کنار مشکلاتی که فرد نمی تواند از پس حل آنها بر بیاید ممکن است مشکلات دیگری در طی شبانه روز نیز اتفاق می افتد و شرایط را حاد تر کند. اما با فکر کردن به اینکه استرس می تواند چه اثرات سوء و مخربی در بدن ایجاد کند می توان این شرایط حاد و استرس زا را تا حدی کنترل کرد. استرس شاید مسله ای به نظر ساده بیاید اما اثر بسیار مهمی در بدن می گذارد. درست است برخی مشکلات بزرگی داشته باشند که راه حلی برای آن ندارند اما می توان استرس های دیگری را کنترل کرد تا کمی فشار کمتر شود.
با تغییر سبک زندگی، تغییر طرز فکر و دور شدن از محیط استرس زا می توان با استرس مقابله و آن را مدیریت کرد.